Program ekologiczny Unii Wolności

V Krajowy Zjazd Forum Ekologicznego

Program ekologiczny Unii Wolności

Opowiadamy się za przygotowaniem zgodnie z uchwałą Sejmu RP strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r. Musi ona zweryfikować i zintegrować podstawowe polityki państwa pod kątem ich zgodności z zasadami ekorozwoju (w szczególności dotyczy to polityki transportowej, rolnej, energetycznej, przestrzennej, edukacji i uczestnictwa społecznego).

1. Ochrona przyrody i środowiska

Konieczne jest rozwój zintegrowanego systemu obszarów chronionych i podniesienie obszaru parków narodowych do 2% powierzchni kraju.

Postulujemy również:

wprowadzenie zasady kompensacji przyrodniczej i krajobrazowej przy nowych inwestycjach,
stworzenie stref ochronnych wokół jezior i rzek,
wzmocnienie ochrony prawnej parków miejskich,
utrzymanie powszechnego dostępu do lasów oraz zrównoważenie wszystkich funkcji pełnionych przez las,
wprowadzenie zasady przezorności i oznaczania genetycznie zmodyfikowanej żywności,

2. Finanse i ekologia

Konieczna jest zmiana kierunku strumienia subwencji z dotowania zużycia energii i surowców nieodnawialnych na wspieranie proekologicznych zachowań producentów i konsumentów. W istniejącym systemie kar i opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska należy wprowadzić korelację pomiędzy wysokością opłaty a kosztem usunięcia danego zanieczyszczenia.

Należy obniżać koszty pracy poprzez stopniowe ograniczanie obciążeń socjalnych na rzecz zwiększania obciążeń podatkowych związanych ze zużyciem nieodnawialnych surowców i energii. Relacja pomiędzy tymi dwoma czynnikami produkcji - pracą i "środowiskiem" powinna zapewnić powstawanie produktywnych miejsc pracy oraz zwiększenie konkurencyjności gospodarki i ograniczenie zużycia "środowiska".

Polska posiada wyjątkowy system finansowania ochrony środowiska oparty na pozabudżetowych funduszach, który umożliwia stosunkowo wysoki poziom inwestycji proekologicznych - jednakże dla efektywnego wykorzystania tego systemu potrzebne jest ograniczenie finansowania technologii "końca rury" (czyli zmniejszenie skutków a nie likwidowanie przyczyn) na rzecz nowoczesnych rozwiązań prewencyjnych, z zakresu czystszej produkcji: energo i surowcowo oszczędnych.

3. Polityka transportowa

Popieramy przyjęty przez Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej kierunek prac nad polityką transportową państwa, zakładający zharmonizowanie z polityką ekologiczną, zmierzający do zapobiegania tworzeniu sztucznych potrzeb przewozowych oraz do ponoszenia pełnych kosztów przez użytkowników.

Konieczne jest także równe traktowanie wszystkich środków transportu przy uwzględnieniu pełnych kosztów społecznych (zniszczenia środowiska, wypadków, itd.). Zapewnienie takich warunków sprawi, że transport publiczny stanie się bardziej konkurencyjny od innych rodzajów transportu.

Postulujemy również wprowadzenie proekologicznych rozwiązań transportowych w miastach (płatne miejsca postojowe w centrach miast, wydzielone pasy dla komunikacji publicznej, strefy pieszo- rowerowe, itp.).

Decyzja o budowie autostrad w Polsce została podjęta bez wcześniejszego opracowania i przyjęcia polityki transportowej państwa. W związku z tym witamy z uznaniem weryfikację programu rozwoju autostrad. Uważamy, że środki publiczne powinny być angażowane przede wszystkim w budowę obwodnic oraz modernizację istniejących dróg. Budowa dodatkowych pasów ruchu na odcinkach, na których prognozy ruchu wskazują na brak opłacalności inwestowania w budowę autostrady będzie łatwiejsza, znacznie tańsza oraz mniej konfliktogenna od budowy autostrad.

4. Gospodarka odpadowa

Konieczne jest stworzenie zintegrowanego systemu gospodarki odpadami opartego na opłacalności nie wytwarzania odpadów, promocji wielokrotnego użycia i recyklingu oraz zasadzie odpowiedzialności producenta za wytworzone produkty, gdy tracą one swoje cechy użytkowe i stają się odpadami.

Opowiadamy się za przyjęciem nowych instrumentów ekonomicznych w postaci opłat produktowych i depozytowych (stosowna ustawa jest przedmiotem prac rządu). Byłyby one pobierane, gdyby branże generujące odpady nie osiągały określonych poziomów odzysku opakowań i odpadów. Z opłat tych finansowane byłyby systemy segregowania i odzysku surowców wtórnych budowane w gminach i powiatach.

Uważamy iż pierwszym krokiem w systemie gospodarki odpadami powinna być prewencja, czyli działanie na rzecz zapobiegania powstawania zanieczyszczeń i odpadów. Kolejne kroki to segregacja odpadów i gospodarcze ich wykorzystanie w procesach produkcji. Na końcu tego procesu znajduje się składowanie pozostałości, w tym kompostowanie lub termiczne wykorzystanie (spalenie) odpadów.

Uważamy, iż nie można "wyjmować" spalarni z całego procesu zintegrowanej gospodarki odpadami w danym regionie. Budowa spalarni może być, ale wcale nie musi być elementem końcowym kompleksowego rozwiązania gospodarki odpadami komunalnymi lub przemysłowymi. Opowiadamy się za rzetelnymi analizami ekonomicznymi takich rozwiązań, obejmującymi oceny oddziaływania na środowisko oraz analizy ekonomiczno-ekologiczne alternatywnych sposobów unieszkodliwiania odpadów.

5. Polityka rolna i wiejska

Proponujemy utrzymanie i rozwój przyjaznej środowisku struktury polskiego rolnictwa opartej na gospodarstwie rodzinnym i promocję tego typu struktury w Unii Europejskiej.

Witamy przygotowanie przez rząd ustawy o rolnictwie ekologicznym. Liczymy, że po uchwaleniu przez Sejm stanie się ona ważnym fundamentem rozwoju tego typu rolnictwa.

Uważamy, że w negocjacjach z Unią Europejską polskie rolnictwo powinno zapewnić sobie możliwość rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz ochrony walorów krajobrazowych i kulturowych polskiej wsi.

6. Polityka energetyczna

Postulujemy oparcie polityki energetycznej kraju na efektywnym wykorzystaniu energii i zróżnicowaniu źródeł jej wytwarzania.

Konieczne jest kompleksowe wsparcie dla działań promujących oszczędność i racjonalizację użytkowania energii, zarówno w sektorze komunalno-bytowym, jak i w przemyśle, np. poprzez preferencyjne finansowanie.

Niezbędne jest wsparcie rozwoju i wykorzystania skojarzonej produkcji ciepła i i energii elektrycznej w małych źródłach oraz odnawialnych źródeł energii, wykorzystujących biomasę, energię wiatrową, słoneczną i energię wodną z małych elektrowni wodnych. Poprawi to bezpieczeństwo energetyczne i środowiskowe kraju oraz pomoże utworzyć miejsca pracy w regionach wysokiego bezrobocia.

Jesteśmy przeciwni planom budowy elektrowni jądrowych w Polsce.

7. Polityka przestrzenna

Uważamy, że właściwie prowadzona polityka przestrzenna warunkuje zrównoważoną politykę transportową, surowcową, przemysłową itp. Polityka przestrzenna jako jeden z najważniejszych instrumentów ekorozwoju powinna być zintegrowana i koordynowana w ramach strategii zrównoważonego rozwoju państwa.

W ramach tej polityki należy dążyć do uspokajania ruchu samochodowego, promocji komunikacji zbiorowej oraz ruchu pieszego i rowerowego. Należy dążyć do oparcia rozwoju gospodarczego i społecznego o lokalne zasoby ludzkie i przyrodnicze, respektując konieczność ich ochrony i racjonalnego wykorzystania.

Właściwie prowadzona polityka przestrzenna powinna chronić człowieka i środowisko przed narażaniem na hałas i zanieczyszczonym powietrzem.

8. Gospodarka wodna

Opowiadamy się za zlewniowym zarządzaniem gospodarką wodną i takimi mechanizmami finansowymi (system opłat za korzystanie z wód), które będą zmierzać do odciążenia budżetu i samofinansowania gospodarki wodnej.

Postulujemy również:

uznanie zasobów wodnych i naturalnych form ich występowania, ze szczególnym uwzględnieniem wód podziemnych, jako strategicznych dla przetrwania kraju,
uznanie ochrony wód przed zanieczyszczeniem za najważniejszy w chwili obecnej priorytet w gospodarce wodnej,
ochronę dolin rzecznych,
promocję oszczędności wody głównie poprzez urealnianie cen wody dla sektora bytowo- komunalnego,
poddanie wszystkich projektów melioracji i regulacji rzek ocenom oddziaływania na środowisko,
ostateczne zarzucenie projektów kaskadyzacji głównych polskich rzek, zgodne ze światowymi tendencjami w tym zakresie

W związku z powracającym problemem podjęcia decyzji w sprawie zagospodarowania doliny Wisły uważamy za niezbędne:

rozwiązanie problemu zagrożenia katastrofą budowlaną istniejącej zapory we Włocławku oraz problemu toksycznych osadów dennych ze zbiornika włocławskiego,
uznanie Wisły i jej doliny za korytarz ekologiczny - element Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych ( ECONET),
zaniechanie projektów budowy na Wiśle dalszych tam i zbiorników zaporowych

9. Edukacja i uczestnictwo społeczne

Konieczny jest większy udział społeczeństwa (w tym organizacji pozarządowych) przy tworzeniu strategii i polityk w państwie na różnych szczeblach. Ma to olbrzymie znaczenie także dla skuteczności wprowadzenia tych polityk w życie.

Nowe regulacje prawne muszą powiększać zakres demokracji w Polsce o pełny dostęp do informacji o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego poprawy oraz o szerszy udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji.

Uważamy, że edukacja ekologiczna, silnie obecna w reformie programów nauczania, jest warunkiem właściwej realizacji polityki ekologicznej państwa. Olbrzymie znaczenie ma także edukacja ekologiczna prowadzona poza szkołą przez organizacje pozarządowe - ośrodki edukacji ekologicznej, stowarzyszenia, fundacje oraz przez parki narodowe. Państwo powinno aktywnie wspierać te działania.

Konferencja Programowa Unii Wolności
Warszawa, 8-9 kwietnia 2000 r.